Rak prostaty – objawy, leczenie, rokowania

Nowotwór prostaty (rak gruczołu krokowego, rak stercza) dotyka wyłącznie mężczyzn. Prostata, czyli gruczoł krokowy, odpowiada za produkcję wydzieliny, w której zawieszone są plemniki. Gruczoł ten położony jest poniżej pęcherza moczowego, otaczając cewkę moczową. Zdrowa prostata nie powoduje dyskomfortu, jednak kiedy dochodzi do jej przerostu, pojawiają się dość uciążliwe dolegliwości m.in. problemy z oddawaniem moczu. Systematyczne badania prostaty pozwalają na wykrycie zmian nowotworowych we wczesnym stadium choroby i znacząco zwiększają szansę na całkowite wyleczenie.

Co to jest prostata?

Prostata to jeden z narządów męskiego układu rozrodczego. Ten niewielki, stożkowaty gruczoł, może sprawiać poważne problemy. Dotyczą one przede wszystkim mężczyzn w średnim i podeszłym wieku, jednak choroby prostaty coraz częściej diagnozowane są także u młodych mężczyzn. Zaliczamy do nich zapalenie prostaty, które rozwija się na skutek infekcji bakteryjnych oraz może mieć związek z siedzącym trybem życia. U mężczyzn w wieku średnim i podeszłym najczęściej diagnozowany jest przerost gruczołu krokowego oraz rak prostaty, który stanowi około 20% wszystkich diagnozowanych nowotworów złośliwych.

Prostata znajduje się na dnie miednicy mniejszej, przylegając do odbytnicy. Gruczoł krokowy otacza cewkę moczową w jej początkowym odcinku, dlatego jego przerost powoduje problemy związane z oddawaniem moczu. Funkcją prostaty jest produkcja wydzieliny, w której znajdują się plemniki – zdrowa prostata wpływa na męską płodność, warunkując możliwość zapłodnienia komórki jajowej.

Rak prostaty – co to jest?

Terminem „rak prostaty” określa się jedynie nowotwory złośliwe, które powodują namnażanie się nieprawidłowych komórek i ich wrastanie w okoliczne tkanki. Komórki rakowe mogą wędrować po organizmie wraz z krwią i limfą, tworząc przerzuty. Nowotwory niezłośliwe, (nowotwory łagodne) stanowią mniejsze zagrożenie dla organizmu i nie tworzą przerzutów. W celu oceny podłoża zmian w prostacie wykonuje się biopsję, podczas której pobierany jest wycinek do badania histopatologicznego.

Rak prostaty jest chorobą, która rozwija się na skutek niewłaściwych podziałów komórkowych. Łagodne zmiany gruczołu krokowego nie są przyczyną zgonów; późno zdiagnozowane zmiany złośliwe z przerzutami, nie rokują pomyślnie. Niestety, w wielu przypadkach, pacjenci zgłaszają się na badania, gdy rak jest już w bardzo zaawansowanym stadium, co znacząco utrudnia leczenie.

Zmiany nowotworowe w przypadku raka prostaty wywodzą się z tkanki nabłonkowej. Rak prostaty jest drugą najczęściej diagnozowaną złośliwą chorobą nowotworową w przypadku mężczyzn, dlatego warto pamiętać o badaniach profilaktycznych oraz redukować czynniki ryzyka rozwoju tej choroby.

Przyczyny raka prostaty

Przyczyny raka prostaty nie są nadal znane. W około 10% przypadków przyczyną rozwoju choroby są czynniki genetyczne. Wadliwy gen, który warunkuje rozwój choroby, może zostać odziedziczony nie tylko po ojcu. Rak prostaty o podłożu genetycznym dotyczy nie tylko mężczyzn, których ojciec, dziadek lub bliskie wujostwo chorowało na tę chorobę. Wadliwy gen może zostać przekazany także przez matkę – w tym przypadku warto zwrócić uwagę na zachorowania na raka piersi w najbliższej rodzinie.

Na rozwój raka prostaty mają wpływ także inne czynniki. Są to zarówno czynniki, które działają niezależnie od naszej woli, jak i czynniki częściowo i w pełni modyfikowalne. Czynniki modyfikowalne możemy skutecznie wyeliminować, zmniejszając ryzyko zachorowania nawet o połowę.

Rak prostaty. Jakie są czynniki ryzyka?

W przypadku wszystkich chorób o podłożu nowotworowym mamy do czynienia z podobnymi czynnikami ryzyka. Niemodyfikowalne czynniki ryzyka rozwoju raka prostaty to przede wszystkim:

• wiek – nowotwór atakuje najczęściej mężczyzn pomiędzy 55. a 70. rokiem życia
• pochodzenie etniczne – rak prostaty częściej diagnozowany jest u ciemnoskórych mężczyzn m.in. mieszkańców Afryki,
• czynniki genetyczne.

Wśród modyfikowalnych czynników ryzyka rozwoju raka prostaty, wyróżniamy m.in.:

• tryb życia – rak prostaty częściej atakuje mężczyzn, którzy prowadzą siedzący tryb życia,
• dietę – dieta bogata w tłuszcze, cukry oraz dodatki do żywności zwiększa ryzyko zachorowania na każdą z chorób nowotworowych,
• nadużywanie alkoholu i nałogowe palenie tytoniu,
• nadwagę i otyłość.

Istotnym czynnikiem ryzyka w przypadku raka prostaty jest stosowana dieta oraz prowadzony tryb życia. Choroba ta częściej diagnozowana jest u mężczyzn, w których diecie dominują produkty pochodzenia zwierzęcego m.in. mięso oraz tłusty nabiał. Niektóre badania wskazują na zależność pomiędzy wysoką zawartością wapnia w diecie i rozwojem raka prostaty. Równie ważny jest tryb życia, bo większość nowotworów częściej atakuje osoby, które stronią od codziennej aktywności.

Niektóre badania dowodzą, że dieta bogata w likopen oraz fitoestrogeny z soi może zmniejszać ryzyko rozwoju raka prostaty.

Objawy raka prostaty

Rak prostaty należy do grupy nowotworów, które przez długi czas mogą nie wywoływać żadnych objawów. Pojawiają się one, gdy prostata ulegnie znacznemu powiększeniu na skutek rozrostu guza nowotworowego. W przypadku raka prostaty zwykle nie obserwuje się szybkiego postępu choroby – nowotwór może bezobjawowo rozwijać się nawet przez kilka lat. Do objawów, które mogą wskazywać na raka prostaty oraz inne choroby gruczołu krokowego, zaliczamy m.in.:

• nasilające się problemy podczas oddawania moczu (konieczność oczekiwania na rozpoczęcie oddawania moczu, przerwy w oddawaniu moczu, dłuższe opróżnianie pęcherza moczowego)
• częste oddawanie moczu w nocy,
• dolegliwości bólowe w okolicy miednicy mniejszej,
• zaburzenia erekcji,
• silne parcie na mocz.

Rzadko rak prostaty jest przyczyną pojawienia się krwi w moczu, jednak może się tak zdarzyć m.in. w przypadku raka w bardzo zaawansowanym stadium. Dość często popełnianym przez mężczyzn błędem jest przypisywanie występujących dolegliwości łagodnemu przerostowi gruczołu krokowego, który może poprzedzać rozwój nowotworu. W przypadku występowania nieprawidłowości w obrębie prostaty trzeba systematycznie kontrolować stan zdrowia i wykonywać badania profilaktyczne.

Profilaktyka raka prostaty

Profilaktyka raka prostaty uwzględnia zarówno eliminację czynników, które mogą zwiększać ryzyko zachorowania, jak i wykonywanie badań przesiewowych.

W celu zmniejszenia ryzyka rozwoju raka prostaty niezbędna jest redukcja negatywnego wpływu diety, siedzącego trybu życia oraz używek na organizm mężczyzny. W celu poprawy stanu zdrowia zalecane jest stosowanie diety bogatej w warzywa, owoce i rośliny strączkowe oraz ubogiej w produkty pochodzenia zwierzęcego. Dieta na prostatę powinna uwzględniać m.in.:

• spożywanie 5 porcji różnych warzyw dziennie,
• włączenie do diety owoców bogatych w naturalne antyoksydanty i błonnik pokarmowy,
• ograniczenie spożycia tłustych mięs i wędlin,
• zastąpienie czerwonego mięsa mięsem drobiowym,
• ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych (smalec, masło) i zastąpienie ich tłuszczami roślinnymi np. olejami z pierwszego tłoczenia,
• włączenie do diety nasion roślin strączkowych,
• zastąpienie produktów z białej mąki produktami pełnoziarnistymi.

Prowadzone badania dowiodły, że rak prostaty częściej występuje u mężczyzn, których dieta była bogata w nabiał, dlatego zalecane jest także ograniczenie spożycia m.in. mleka i twarogu. Wymierne korzyści dla ogólnego zdrowia przynosi także rezygnacja z używek. Szczególnie ważne jest zerwanie z nałogiem nikotynowym i całkowita rezygnacja ze spożywania alkoholu. Powinni o tym pamiętać przede wszystkim mężczyźni, w których rodzinach był diagnozowany rak prostaty i rak piersi, bo ryzyko odziedziczenia genu sprzyjającego rozwojowi choroby, jest w tym przypadku dość duże.

Ważne jest także systematyczne wykonywanie badań przesiewowych. Uwzględniają one m.in. badanie palpacyjne prostaty, USG prostaty, a także badanie PSA.

Jakie są rokowania przy raku prostaty?

Rokowania są związane zarówno z czynnikami typowo osobniczymi, jak i stopniem zaawansowania choroby. Choroba wykryta we wczesnym stadium może zostać całkowicie wyleczona, jednak istnieje ryzyko jej nawrotu. Rak prostaty w zaawansowanym stadium wiąże się z przerzutami, które utrudniają leczenie i dodatkowo osłabiają pacjenta, zmniejszając szansę na powrót do zdrowia.